مقاله هیدرولوژی اقلیم منطقه سبزوار
پیشگفتار 1
فصل اول: نکاتی چند راجع به تحقیق
1-1- انگیزه و انتخاب موضوع 5
2-1- طرح مسئله 6
3-1- فرضیه ها 7
4-1- مطالب مورد مطالعه 8
5-1- روش تحقیق 9
فصل دوم: تشریح خصوصیات منطقة مورد مطالعه
1-2- موقعیت و وسعت 14
2-2- آب و هوا 17
3-2- هیدرولوژی 19
4-2- زمینشناسی 22
5-2- منابع اراضی و خاک 24
1-5-2- تیپ کوهستان ها 28
2-5-2- تیپتپهها 28
3-5-2- تیپ فلاتها و تراسهای فوقانی 28
4-5-2- تیپ دشتهای دامنه 29
5-5-2- تیپ دشتهای روخانهای 29
6-5-2- تیپ دشتهای سیلابی 30
8-5-2- تیپ واریزههای بادبرنی سنگریزهدار 30
9-5-2- تیپ آبروفتهای بادبزنی شکل سنگریزهدار 31
10-5-2- تیپ اراضی متفرقه 31
6-2- کشاورزی 33
7-2- تیپ گیاهی 34
فصل سوم: موقعیت و زمین شناسی سبزوار و دشتهای آن
1-3- موقعیت سبزوار 41
1-1-3- موقع ریاضی 41
2-1-3- موقع نسبی 41
2-3- موقعیت دشت جوین 42
1-2-3- موقع ریاضی 42
2-2-3- موقع نسبی 42
3-2-3- ائوسن 43
4-2-3- اتولیکوسن 44
5-2- میوسن 44
فصل چهارم: آب و هوا
1-4- تودههای هوا مؤثر در منطقه: 47
1-1-4- توده هوای مدیترانه 47
2-1-4- توده هوای پر فشار سیبری 47
3-1-4- تودههای شمالی و غربی 48
4-1-4- توده های خزری 48
2-4- تیپ اقلیم مو رد مطالعه 49
1-2-4- روش دمارتن 49
3-4- عناصر اقلیمی 52
1-3-4- شمار روزهای یخبندان 53
2-3-4- تعداد ساعات آفتابی 53
3-3-4- رطوبت نسبی 54
4-3-4- باد 55
5-3-4- بارندگی 55
فصل پنجم: ژومرفولوژی شهرستان
1-5- تأثیر فرایندهای درونی و بیرونی در مرفولوژی منطقه 66
1-1-5- فرایندهای دروزنی (تکتونیک و ساخمان زمین) 66
2-1-5- فرایندهای بیرونی 67
2-5- واحدهای ژئومرفولوژی منطقه 68
1-2-5- واحد کوهستان 68
1-1-2-5- قلل فرسایش یافته 71
2-1-2-5- واحد تپه ماهوری 71
2-2-5- واحدهای مخروطه افکنهای 72
3-2-5- واحد دشت 72
فصل ششم: هیدرولوژی آبهای سطحی شهرستان
مقدمه: 74
1-6- حوضة آبریز دشت سبزوار 81
1-1- 6- کال انجمنه 81
2-1-6- کال ششتمد 82
3-1-6- رودخانه کیذور 83
4-1-6- رودخانه رودآب سبزوار 84
5-1-6- رودخانه سلیمانیه 85
6-1-6- رودخانه شمس آباد 87
7-1-6- رودخانه گزوا 86
8-1-6- رودخانه بالش آباد 87
9-1-6- رودخانه دلبر 88
10-1-6 رودخانه ریوند 89
11-1-6- رودخانه کراب 90
12-1-6- رودخانه بفره 90
13-1-6- روخانه مهر 91
14-1-6- رودخانه استر بدر 92
15-1-6- رودخانه کال شور سبزوار 93
16-1-6- رودخانه سنگرد 94
2-6- حوضة آبریز دشت جوین و سلطان آباد 95
مقدمه 96
1-2-6- رودخانه جوین (کالشور جوین) 99
2-2-6- رودخانه مشکان 99
3-2-6- رودخانه سرولایت (نشیب) 101
4-2-6- رودخانه کایستان 103
5-2-6- رودخانه ترسک 107
6-2-6- رودخانه ارگ 108
فصل هفتم: هیدرولوژی آبهای زیرزمین شهرستان
مقدمه: 110
1-7- دشت سبزوار 112
1-1-7- چاهها (عمیق و نیم عمیق) 115
2-1-7- قنوات 116
3-1-7- چشمهها 118
4-1-7- نتیجه 119
2-7- دشت جوین 121
1-2-7- چاهها- (عمیق – نیم عمیق) 122
فصل هشتم: چگونگی بهرهبرداری و کیفیت منابع آن شهرستان
1-8- تأثیر سازندهها در منابع آب دشت جوین- داورزن- سبزوار 124
2-8- خصوصیات لایههای آبدار در سه دشت 125
3-8- مطالعات ژئوفیزیک و چاههای اکتشافی 127
4-8- ضرائب هیدرودینامیکی 128
5-8- بررسی نقشههای کم عمق و تراز آب زیر زمینی 129
6-8- بهرهبرداری از منابع آب زیر زمینی 133
7-8- حداکثر ظرفیت مجاز بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی در دشت سبزوار 137
8-8- کیفیت آب در سطح شهرستان 138
1-8-8- طبقه بندی آب از نظر کشاورزی 139
2-8-8- طبقهبندی آبهای منطقهای از نظر شرب 140
1-2-8-8- دشت جوین 140
1-1-2-8-8- آبهای شرب حد فاصل ایستگاه سبزوار تا ایستگاه راه آهن بیهق 140
2-1-2-8-8- آبهای شرب حد فاصل ایستگاه بیهق تا نقاب 141
3-1-2-8-8- آبهای شرب حد فاصل ایستگاه نقاب تا سنخواست 141
4-1-2-8-8- دشت سبزوار 142
1-2-2-8-8- آبهای نواحی جنوب سبزوار 142
2-2-2-8-8- آبهای نواحی شمالی غرب سبزوار 142
3-2-2-8-8- آبهای سبزوار و شرق سبزوار 143
3-2-8-8- دشت داورزن 143
9-8- علل شوری آب شهرستان سبزوار 144
10-8- مسئلة تهاجم آبهای شور زیرزمینی به سفره آب شیرین 145
11-8 تغییرات سطح آب در شهرستان سبزوار 146
12-8- نتیجهگیری 150
فصل نهم: ارزیابی منابع و مسائل آب شهرستان
1-9- ارزیابی منابع آب زیرزمینی دشت سبزوار 151
1-1-9- جریان آب زیرزمینی ورودی از سفره 155
2-1-9- جریان آب زیرزمینی خروجی از سفره 155
3-1-9- برداشت از سفرة آب زیرزمینی 156
4-1-9- تبخیر از سطح سفره 156
5-1-9- تغذیة سفره ناشی از سیلابهای ورودی 156
6-1-9- تغذیه از آب برگشتی کشاورزی 156
7-1-9- زهکشی از سفره آب زیرزمینی 157
2-9- ارزیابی منابع آب زیرزمینی دشت جوین 159
1-2-9- نفوذ در ارتفاعات 167
2-2-9- نفوذ در دشت توسط باران 168
3-2-9- نفوذ جریانهای سطحی و سیلابی 168
4-2-9- نفوذ آب آبیاری 168
5-2-9- نفوذ فاضلاب 169
6-2-9- تخلیةاز منابع آب زیرزمینی 169
3-9- ارزیابی منابع آب زیرزمینی دشت داورزن 169
1-3-9- نفوذ آب در ارتفاعات 169
2-3-9- نفوذ باران در دشت 170
3-3-9- نفوذ جریانهای سطحی 170
4-3-9- مقداری آب نفوذی از طریق آبیاری 170
5-3-9- نفوذ فاضلاب 170
6-3-9- وضعیت جریان خروجی دشت 172
7-3-9- نتیجه و پیشنهاد 170
فصل دهم: طرحهای عمرانی (طرحهای تغذیه مصنوعی و سدها)
1-10- کاربرد تغذیة مصنوعی 172
2-10- روشهای تغذیة مصنوعی برای منطقه 172
1-2-10- روش مستقیم یا تزریق 4 172
2-2-10- روش غیرمستقیم یا نفوذ و اداری 173
3-2-10- پخش سیلاب 173
2-3-2-10- روش تغذیه حوضچهای 173
3-3-2-10- بهسازی و اصلاح بستر رودخانهای 173
4-3-2-10- گودالهای طبیعی و مصنوعی 174
5-3-2-10- سدهای تغذیه: 174
6-3-2-10- خاکریزهای هلالی 174
7-3-2-10- ایجاد بانکت (چالههای کوچک) 174
3-10- ویژگیهای تغذیه مصنوعی در مناطق خشک و نیمه خشک 174
4-10- خصوصیات طرحهای پیشنهادی تغذیة مصنوعی 176
5-10- طرحهای تغذیة مصنوعی 177
1-5-10- محل تغذیه 179
2-5-10- روش تغذیه 179
6-10- طرح تغذیه مسیل خسروجرد 180
7-10- طرحهای عمرانی کوچک تغذیه در شمال دشت 181
8-10- طرح عمرانی مسیل رودخانة سنگرد 183
9-10- طرح تغذیه رودخانة جوین 183
1-9-10- ظرفیت طرح 185
2-9-10- روش تغذیه 185
3-9-10- محل تغذیه 185
فصل یازدهم: نتیجهگیری و پیشنهادات
1-11- نتیجهگیری مطالعات 190
1-1-11- دشت سبزوار 190
2-1-11- دشت جوین 190
2-11- پیشنهادات 192
1-2-11- دشت سبزوار 192
2-2-11- دشت جوین 192
3-2-11- دشت داورزن 192
فصل دوازدهم: پیوستها
1-12- منابع مورد استفاده 195
2-12- جداول و نمودارها 200
3-12- نقشه 199
موقعیت و وسعت
منطقة مورد مطالعه با وسعت تقریبی 000/493/1 هکتار شامل یک برگ از نقشههای توپوگرافی ایرای سری 551K با مقیاس 000/250: 1 به شماره Nj40-15 به نام سبزوار است که در عرض شمالی 00، 36 تا 00 ،37 (درجه) و طول شرقی 00، 57 تا 30 ، 58 (درجه و دقیقه) واقع شده است به طور کلی منطقة مورد مطالعه، اراضی اطراف سبزوار، جنوب اسفراین و قسمتی از اراضی غرب نیشابور را شامل میشود نقشة شمارة 1 موقعیت منطقه مورد مطالعه را نشان میدهد .
محدودة اجرای طرح از دو بخش دشتی و کوهستانی تشکیل شده است پستترین قسمت محدوده، اراضی حاشیه رود کال شور سبزوار واقع در منتهی الیه ضلع جنوب غربی است که 823 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بلندترین نقطه ، قلة کوه نظرگاه واقع در رشته کوههای جعنای است که 3825 متر از سطح دریا دارد این کوه به شکل رشتهای از غرب به شرق کشیده شده است در بخش شمالی و تقریباً در همین امتداد رشته کوه بینالود از این منطقه گذر میکند دستهای حاصلخیز جوین – سلطان آباد، اسفراین- صفی آباد در میان این دو رشته گوه گسترده شده و عرصه تولید محصولات زراعی است در بخش جنوبی و در اراضی مشرف به دامنههای جنوبی کوهستان جغتای دشت سبزوار قرار دارد .
پیشنهادات
دشت سبزوار:
از آنجا که دشت سبزوار خشک و بارش آن نیز اندک است، پیشنهاد میکنم، کشاورزان با فرهنگ مصرف آب، آشنائی کامل پیدا بکنند( این جمله فقط به آب شرب محدود نمیشود بلکه آب کشاورزی نیز باید خوب مصرف بشود) دوم کشاورزان تشویق به کشت محصولات کم مصرف و مقاوم به شوری بشوند، و در صورت امکان به دلیل مصرف زیاد از آبیاری غرقابی استفاده نشود و آبیاری از طریق تحت فشار و قطره ای باشد و کنترل برداشت و جلوگیری از استفاده بی رویه منابع آب زیر زمین و اجرای طرحهای تقویت منابع آب زیر زمینی نظیر تغذیه مصنوعی و ساختن سدهای کوچک و کم هزینه در جلو رودخانه های فصلی امری ضروری و اجتناب ناپذیر است
دشت جوین:
با گشترش بی رویه حفر چاههای عیمق و نیمه عمیق بعد از سالهای 1357 شمسی، اینک با محرز بودن افت مستمر سطح آب زیر زمینی و نقصان حجم مخزن در این بخش از دشت به جهت حفظ و حراست از سفرة آب زیر زمینی و جلوگیری از افزایش منابع آب توسعة مرز ممنوعیت دشت جوین را ضروری میدانیم ( نگارنده در سالهای 1355 خود شاهد بوده که در فاصلة 4 کیلومتری شمال راه آهن یعنی روستای ابوبسان چاههای دستی در عمق 15 متری به آب میرسیدند ولی حال حاضر ( 1379) در 25 متری نیز به آب نمیرسند ویا اینکه در حاشیة رودخانه کالا شور جوین در عمق یک و نیم متری یبه سفرة آب زیر زمینی میرسیدیم در حال حاضر اینطور نیست، بدلیل حفر بی رویه چاههای عیمق و پائین افتادن سطح آبهای زیر زمینی)
و از سوئی از آبی کشاورزی استفاده بهینه ای کرده، در حد امکان از آبیاری غرقابی استفاده نشود و پیشنهاد میکنم ساختن مخزنی بتونی و خاکی را در جلو هر یک از رودخانه ها، بخصوص رودخانه های شهرستانک- کهنه- ترسک و آب اضافی در فصول بارانی ذخیره شده و هدر نمیرود و باعث تقویت سفره های آب زیر زمینی میشود و در فصول خشک و کم باران، کشاورزان میتوانند از آب ذخیره شده مصرف نمایند که باعث رونق اقتصاد کشاورزی منطقه میگردد، و همچنین چاههای عمیق از نظر آبدهی کاملاً تحت نظارت و کنترل قرار گیرند و قناتهایی که در این دشت در حال حاضر جاری هستند نهایت مراقبت و حفاظت از آنها بشود
دشت داورزن:
به منظور حفظ و حراست از سفرة آب زیر زمینی این دشت ضرورت ممانعت از افزایش منابع آب و حفظ شرایط ممنوعیت منطقه به لحاظ استحصال آب ایجاد مینماید لذا باید این دشت از نظر ممنوعیت حفر چاههای عمیق تمیدید شود و پیشنهاد میکنم تحت هیچ شرایط اجازة حفر چاه به کسی داده نشود مگر در شرایط بسیار حاد و شدید و در مصرف آب نیز اهالی منطقه بویژه کشاورزان رعایت اصول کم مصرفی و بهینه مصرفی را بنمایند به این مسئله کاملاً واقف باشند